Kształcenie oraz nauczanie uczniów na każdym etapie edukacji jest potężnym wyzwaniem a rola nauczycieli w społeczeństwie nieoceniona. Z jednej strony kluczowa jest realizacja założeń programowych i wykazanie postępów w nauczaniu a z drugiej utrzymanie wysokiej motywacji uczniów i ich zaangażowania, co bezpośrednio przekłada się na efekty nauki. Dlatego też, aby sprostać tym wymogom, nauczyciele podejmują się wielu ról jednocześnie: osoby przekazującej wiedzę ale też mentora czy wychowawcy, rzadziej coacha. Z mojego doświadczenia wynika, iż zarówno w szkole jak i na studiach, nauczyciele, którzy cieszyli się charyzmą, autorytetem, skupiali największą uwagę i uważność swoich uczniów czy studentów, dzięki czemu osiągali najlepsze rezultaty w nauczaniu.
Według Słownika Wyrazów Obcych PWN, „autorytet” rozumiany jest m.in. jako „człowiek, instytucja (…) cieszące się w jakiejś dziedzinie lub opinii pewnych ludzi szczególnym poważaniem, uznaniem. Za Słownikiem Wyrazów Obcych Kopalińskiego wg średniowiecznej łaciny „auctoritas” to „wpływ osobisty, znaczenie; przywództwo; odpowiedzialność”. W potocznym znaczeniu tego słowa i w kontekście stosunków międzyludzkich „autorytet” rozumiemy jako osobę charyzmatyczną z wysoką inteligencją emocjonalną i posiadającą cechy przywódcze.
Zgodnie z powyższym, w byciu charyzmatycznym kluczowa jest inteligencja emocjonalna. Nauczyciel z autorytetem, a tym samym z wysoką inteligencją emocjonalną, budzi powszechne zaufanie i jest ceniony za swoją wiedzę i sprawiedliwe metody wychowawcze. Jego lekcje są nacechowane atmosferą wzajemnego szacunku a komunikacja przybiera formę otwartego dialogu, który sprzyja rozwojowi i procesowi uczenia się.
Doskonałym narzędziem do budowania autorytetu oraz rozwijania inteligencji emocjonalnej, a co za tym idzie, efektywnej komunikacji nauczyciela z uczniem, jest metoda stworzona przez dr. psychologii, Marshalla B. Rosenberga, pt.: „Porozumienie bez Przemocy” (PBP). Metoda ta, jak opisuje w swojej książce Rosenberg, jest szeroko stosowana na świecie do pracy z ludźmi, m.in. przez nauczycieli, menedżerów czy psychologów. Kładzie ona nacisk na używaniu języka komunikacji, który jest wolny od krytyki czy osądów. Zamiast tego stosuje się język faktów i potrzeb. Metoda ta jest szczególnie ceniona przy rozwiązywaniu nieporozumień czy konfliktów.
Jest wiemy z lekcji biologii, zbyt mocny stres stanowi barierę w nauce. W sytuacji zagrożenia (jak np. publiczne obwinianie, krytyka czy osąd), uczniowie będą przyjmować pozycję wycofania lub obrony (ucieczka lub atak) i raczej skupiać się na swoich negatywnych zachowaniach, które podlegają ocenie. W metodzie PBP uwaga jest kierowana na to, jakie efekty i jakie zachowania są pożądane i dlaczego są ważne, a komunikat jest wyrażany w formie spostrzeżenia i prośby. Dzięki temu uczeń nie czuje zagrożenia, jego potencjał zostaje odblokowany poprzez przekierowanie uwagi na pożądane pozytywne zachowania. W konsekwencji poczucie własnej wartości ucznia nie doznaje uszczerbku a jednocześnie zaufanie i szacunek do nauczyciela wzrasta.
Metoda PBP dr. Marshalla B. Rosenberga zawiera cztery elementy (obserwacja, uczucie, potrzeba, prośba) i składa się z dwóch faz. Pierwsza faza to 1) szczere wyrażenie siebie poprzez cztery elementy PBP, druga faza to 2) empatyczny odbiór za pośrednictwem czterech elementów PBP.
Cztery elementy metody PBP to:
1) konkretne zaobserwowane przez nas działania/zachowania, które wpływają na nasze samopoczucie, tj.: obserwacja,
2) nasze uczucia, tj.: co czujemy wobec czyjegoś działania/zachowania,
3) potrzeba lub wartości, z których wynikają nasze uczucia,
4) prośba o konkretne czyny, które wzbogacą/umilą nasze życie.
Te cztery elementy PBP przenoszą komunikację na wyższy poziom, gdzie wzajemny kontakt oparty jest na szacunku i empatii, asertywnym wyrażaniu siebie poprzez komunikat: JA WIDZĘ, JA CZUJĘ, JA PROSZĘ. Niestety, w potocznej komunikacji, jeszcze zbyt często komunikujemy się za pomocą: TY NIE WIDZISZ/ NIE DOSTRZEGASZ, TY NIE CZUJESZ, co w rzeczywistości jest oceną i krytyką drugiej osoby i nie zachęca jej do zmiany zachowania czy danego działania lecz powoduje, iż osoba ta zaczyna się wycofywać lub bronić. Reasumując: metoda PBP wspiera nauczycieli w budowaniu roli autorytetu, mentora oraz coacha. Jak pisze Marshall B. Rosenberg w swojej książce „Porozumienie bez przemocy”, wielu nauczycieli w USA, stosując tę metodę, osiąga lepsze efekty nauczania. Sam Rosenberg nazywa również tę metodę „językiem żyrafy”, czyli językiem empatii, w odróżnieniu od „języka szakala”, tj. języka agresji. Według Rosenberga, uczniowie, którzy nauczyli się języka żyrafy, potrafią skuteczniej wyrażać swoje potrzeby i komunikować z rówieśnikami oraz rozwiązywać konflikty. Oto przykład komunikatu nauczyciela do ucznia metodą PBP:
Nauczyciel: „Filipie, widzę, że nie rozwiązałeś zadania domowego, które było zadane na dziś (obserwacja). Martwi mnie to, gdyż matura zbliża się wielkimi krokami a wiem, że bez systematycznej pracy, ciężko ci będzie dobrze opanować materiał (uczucia). Zależy mi, żeby wszyscy moi uczniowie zdali maturę (potrzeba), dlatego też proszę, abyś od dziś potraktował swoje prace domowe poważnie i wykonywał je na czas (prośba)”.
W przedstawionym powyżej przykładzie nauczyciel traktuje ucznia jako partnera i osobę odpowiedzialną, którą pragnie zmotywować do większego zaangażowania, stosując język korzyści. Uczeń w tej sytuacji jest bardziej skłonny do pracy, gdyż czuje się wspierany, zauważony, ważny. Jak łatwo sobie wyobrazić, gdyby nauczyciel użył krytyki, np.: „Filipie, znów nie wykonałeś zadania domowego. Jeśli tak dalej będziesz postępować to na pewno nie zdasz matury”, podkreśliłby złe zachowanie ucznia, stawiając go w negatywnym świetle przed całą klasą, tym samym, wywołując w uczniu mechanizm obronny lub mechanizm wycofania oraz poczucie zaniżonej wartości siebie.
Marshall B. Rosenberg w swojej teorii PBP dużo uwagi poświęca temu, jak ważne jest słuchanie i empatyczny odbiór, stosowanie próśb zamiast żądań w procesie efektywnej komunikacji. Szczególnie aspekty te ważne są w relacjach z dziećmi czy młodzieżą, którzy potrzebują wysłuchania i zrozumienia, co można porównać do budowania „mostu porozumienia”. Ta uważna obecność nauczyciela sprawia, że uczeń czuje się ważny i niezagrożony a przez to otwarty i gotowy na efektywną naukę.
Podsumowując, w czasach zwiększonego tempa życia oraz dystansu między ludźmi (zdalne nauczanie, dystans społeczny, maseczki) oraz ogólnego kryzysu autorytetów, warto, aby nauczyciel używał skutecznych metod i narzędzi, które będą go wspierać w codziennej pracy. Opanowanie i wykorzystywanie techniki PBP będzie zwiększać moc sprawczą nauczycieli i przeciwdziałać wypaleniu zawodowemu. Metoda ta pozwoli budować solidne podstawy współpracy nauczyciela z uczniem. Współpracy opartej na najwyższych wartościach, takich jak: zaufanie i szacunek. Nauczyciel, który promuje PBP, sam budzi niewątpliwie szacunek, poprzez co ma skuteczniejsze wyniki nauczania i doskonalsze efekty wychowawcze, a co najważniejsze poczucie spełnienia z wykonywanej pracy.
- Zaloguj lub zarejestruj się aby dodawać komentarze
